Ogólny cel i znaczenie wczesnej interwencji logopedycznej. Logopedyczna terapia zaburzeń wymowy. Podstawowe warunki efektywności terapii. Etapy terapii. Rodzaje ćwiczeń logopedycznych. Ćwiczenia podniebienia miękkiego i zwarcia podniebienno-gardłowego. Miejsce logopedy w wielospecjalistycznym leczeniu dzieci z rozszczepem. Problemy Metody stosowane w terapii logopedycznej Metody dostosowane są do indywidualnych problemów dziecka, jego wieku, tempa pracy, kondycji psychofizycznej. Częste zastosowanie mają elementy metody werbo – tonalnej, wykorzystywanej w pracy z dziećmi z uszkodzonym narządem słuchu, a także innymi problemami rozwojowymi, w której ruchy ciała Sunę na sankach - utrwalane głosek szeregu syczącego. Konspekt zajęć logopedycznych. Karolina Gula. Szydłowiec. Propozycja programu terapii logopedycznej dla dziecka niemówiącego z Zespołem Downa i niepełnosprawnością umysłową w stopniu umiarkowanym, wiek 6 lat. Studium przypadku. Barbara Zielonka. Piotrków Trybunalski. Rozszczep wargi i podniebienia to wady wrodzone, które pojawiają się, gdy warga lub usta dziecka nie tworzą się prawidłowo podczas ciąży. Są one często nazywane „szczelinami ustno-twarzowymi”. Dzieci z tymi zaburzeniami często mają trudności z jedzeniem i wyraźnym mówieniem. Ponadto częściej cierpią na infekcje ucha, a Dla potrzeb praktyki logopedycznej: *językową sprawność społeczną (czyli umiejętność dostosowania wypowiedzi do poziomu i wieku odbiorcy) najogólniej można sprawdzić podając pacjentowi przykłady zachowań werbalnych w konkretnych sytuacjach z prośbą o wybór właściwego (np. czy w sytuacji rozmowy z małym dzieckiem, pytającym Cena terapii logopedycznej obejmuje materiały dla dziecka do ćwiczeń w domu oraz konsultację z rodzicami na temat sposobów wspomagania terapii dziecka. Wcześniejsza rejestracja pod nr tel. 500 147 540. Praca z dziećmi jest wdzięczna i sprawia mi ogromną radość! Tamara Cierpiałowska -. E-mail: kontakt@hakunamatata-krakow.pl. +48 605 053 636. SPECJALISTYCZNE CENTRUM. WSPOMAGANIA ROZWOJU. I TERAPII DZIECKA. 2txLU4. Poniższy program terapii logopedycznej dotyczy pacjenta chorującego na Stwardnienie Rozsiane. Obserwowane u niego zaburzenia mowy mają charakter dyzartryczny, szczególnie dotyczy to cech prozodycznych mowy. Mowa jest lekko skandowana i wybuchowa, intonacja niestabilna, tempo jest zmienne, a wymowa spółgłosek szczególnie w wygłosie nie zawsze poprawna (jego mowa przypomina mowę „pijanego”). Pacjent ma również problemy z przełykaniem pokarmów płynnych, często zachłystuje się nimi i nadrzędnym postępowania terapeutycznego w przypadku opisywanego pacjenta jest nie tyle sama poprawa zrozumiałości jego mowy (ponieważ jak wynika z wywiadu i obserwacji jest on dobrze rozumiany przez otoczenie), co niedopuszczenie do pogorszenia się jej zrozumiałości poprzez kształtowanie wyrazistości wypowiedzi i poprawę wypowiedzi pacjenta od strony prozodycznej. Niezbędna jest w tym celu intensywna terapia w zakresie funkcji oddechowo - fonacyjno – artykulacyjnej mowy. Poprawa tych funkcji wpłynie pozytywnie na zrozumiałość spontanicznych wypowiedzi pacjenta, a ćwiczenia artykulatorów mają za zadanie utrzymać je jak najdłużej w dobrej sprawności i wpłynąć na poprawę funkcję połykania. Spotkania terapeutyczne z pacjentem powinny odbywać się co najmniej raz w tygodniu. Pacjent wyposażony w zestaw ćwiczeń do samodzielnej, codziennej pracy w domu powinien je systematycznie wykonywać. Należy stopniowo wprowadzać niewielką liczbę zadań by ułatwić pacjentowi poprawne ich opanowanie i zachęcić do wykonywania ćwiczeń w domu dokładnie według zaleceń terapeuty. W miarę upływu czasu i opanowania przez pacjenta ćwiczonych umiejętności - będzie on dysponował dużą bazą dobrze mu znanych i poprawnie wykonywanych przez siebie terapii:1. Usprawnianie układu oddechowo – fonacyjnego2. Rozwijanie i podtrzymywanie sprawności motorycznej narządów artykulacyjnych (zarówno ruchy izolowane jak i ruchy naprzemienne)3. Praca nad prozodyczną stroną wypowiedzi (z wykorzystaniem odpowiednio dobranego materiału językowego)4. Poprawa funkcji połykania napojów i pokarmów o zróżnicowanej konsystencji ( w celu zmniejszenia dolegliwości w trakcie spożywania pokarmów płynnych)Aby usprawnić układ oddechowo – fonacyjny pacjenta sporządzono zestaw ćwiczeń oddechowych i fonacyjnych. Oto niektóre z nich:• Ćwiczenie oddechu torem przeponowym w pozycji leżącej i stojącej z kontrolą ruchu brzucha i klatki piersiowej. W pierwszym etapie można połączyć to ćwiczenie ze słuchaniem muzyki relaksacyjnej (w pozycji leżącej), w drugim etapie z wypowiadaniem długo spółgłosek f lub s(w celu kontroli wydechu).• Ćwiczenia oddechowe połączone z ruchami rąk i tułowia (dla pogłębienia oddechu, zwiększenia pojemności płuc i uaktywnienia różnych ich partii).• Ćwiczenie oddechu torem przeponowymi stopniowe wydłużanie wydechu do 5, 10 sekund i dłużej. • Wypowiadanie na jednym wydechu głoski f lub s, później samogłoski a, e lub o tak, aby dźwięk był utrzymany na tym samym poziomie donośności.• Wypowiadanie na jednym wydechu powtarzalnych wyrażeń kilkuwyrazowych (np.: „siała baba mak, nie wiedziała jak, a dziad wiedział(...)”; „jedna wrona bez ogona, druga wrona bez ogona (...)”, „ta mama tam to mama Adama, a tamta mama to mama Tomka”).• Ćwiczenie kontroli siły wydechu z użyciem rekwizytów: „dmuchajki” (piłeczka ma utrzymać się na pewnej wysokości przez kilka sekund ), kartki papieru (kąt wychylenia kartki ma być taki sam przez cały czas dmuchania na nią) , świecy (płomień świecy ma przechylać się i „tańczyć” w podobny sposób przez kilka sekund, nie wolno zdmuchnąć płomienia ani dopuścić aby jego ruch ustał).• Ćwiczenie ekonomicznego zużywania powietrza podczas mówienia np. z wykorzystaniem głoski s – wymawianie głoski s z pauzami co 3 sekundy, tak aby w czasie pauz przerwać wydychanie powietrza. Następnie wymawianie spółgłoski s z około dziesięcioma przerwami.• Wykonanie powyższych ćwiczeń oddechowych z podparciem przeponowym (dla wydłużenia fazy wydechowej).• Przedłużone wymawianie samogłosek ustnych (jak najdłużej bez zmiany wysokości głosu).• Wymawianie tych samogłosek na różne sposoby: długo, krótko, cicho, głośno, wielokrotnie, staccato, legato.• Wymawianie samogłosek ustnych z miękkim nastawieniem, a następnie z miękkim nastawieniem z przerwami.• Wymawianie połączeń samogłosek – np. au z różną intonacją (jak pytanie, twierdzenie, zdziwienie, gniew czy zachwyt).• Wymawianie zdań typu „Ciocia dała Krysi misia” w różny sposób, aby brzmiało jak twierdzenie, pytanie, drwina, zachwyt lub gniew.• Mruczenie przez nos przedłużonej głoski m, a następnie łączenie przedłużonej głoski m z samogłoskami a, e, y, i, o, u w różnych wariantach (nagłos, śródgłos i wygłos). Następnym etapem tego ćwiczenia jest skrócenie długości głoski m a wydłużenie czasu emisji samogłosek.• Wymawianie krótkiego zdania szeptem, półgłosem, głosem pełnym aż do wykrzyknienia.• Czytanie krótkich tekstów szeptem i pełnym z ćwiczeniami oddechowo – fonacyjnymi stworzono listę propozycji usprawniających pracę narządów artykulacyjnych, które powinny być konsekwentnie wprowadzane na każdych zajęciach:Ćwiczenia warg:• Cmokanie, gwizdanie, parskanie.• Ściąganie warg do postaci „dzióbka” i rozciąganie ich w uśmiechu ze złączonymi wargami (ruch naprzemienny).• Uśmiech na przemian lewą i prawą stroną warg.• Przesuwanie warg ściągniętych w dzióbek na przemian raz w prawą raz w lewą stronę.• Nadymanie policzków i utrzymanie w nich powietrza przez kilka sekund.• Zakładanie wargi górnej na dolną i dolnej na górną.• Wymawianie samogłosek ustnych z wyraźnie przesadną artykulacją warg w takiej np. kolejności : a, i, o, e, u, y, a następnie w parach samogłosek o skrajnym układzie warg np.: a-i-a-i, a-u-a-u, i-u-i-u, e-o-e-o, języka:• Kląskanie.• Wysuwanie języka z jamy ustnej na przemian w prawo i w lewo do kącików warg oraz na przemian w górę i w dół za czerwień warg.• Ruchy czubka języka do wałka dziąsłowego i na dół jamy ustnej.• Ruchy grzbietu języka do wałka dziąsłowego i na dół.• Płynne dotykanie czubkiem języka do każdego zęba po kolei (przy szeroko opuszczonej żuchwie).• Wysuwanie płaskiego języka na kształcie „łopaty” z jamy ustnej i utrzymanie go nad dolnymi zębami.• Unoszenie brzegów języka – język w kształcie „nerki”.• Wysuwanie zwężonego języka w kształcie. „grotu” i utrzymanie go nad zębami dolnymi.• Zwężanie i rozszerzanie masy języka – wykonanie ruchu naprzemiennego grot – łopata (ruch powinien być płynny, przy otwartych szeroko ustach).• Wypychanie policzków językiem.• Masowanie językiem podniebienia.• Oblizywanie czubkiem języka wargi zębów.• Wykonywanie złożonych, skoordynowanych ruchów warg i języka jednocześnie np.: przy języku przyklejonym do podniebienia szeroko otwierać i zamykać usta; przy unoszeniu brzegu języka do wałka dziąsłowego opuszczać żuchwę, a przy opuszczaniu języka na dno jamy ustnej podnosić żuchwę aż do złączenia podniebienia miękkiego:• Przenoszenie skrawków papieru przy pomocy słomki.• Kasłanie, ziewanie z językiem wysuniętym na brodę.• Wymawianie sylab, logotomów oraz par wyrazów ze spółgłoskami zwartymi tylnojęzykowymi: ka, ko, ku, akka, okko, ukku, ekke, plik kartek, pstrąg królewski, park tych ćwiczeń jest: - zwiększenie możliwości kontroli zakresu ruchów w obrębie aparatu artykulacyjnego - poprawa koordynacji ruchów naprzemiennych - kształtowanie zdolności do dowolnych zmian tempa ruchów mownych - poprawa wyrazistości wymowy głosek w różnych kontekstach artykulacyjnychWraz z powyższymi ćwiczeniami oddychania, fonacji i artykulacji zastosowano różne działania zmierzające do poprawy funkcji połykania napojów i pokarmów o zróżnicowanej lodu przed jedzeniem i piciem powinno poprawić miejscową wrażliwość i podniesie napięcie mięśniowe okolic łuków podniebienno - językowych. W celu koordynacji ruchowej i wzmocnienia siły mięśniowej stref biorących udział w połykaniu proponuje się pacjentowi trening połykania wg B. Mackiewicza (pozwala to też na świadome prześledzenie ruchów wykonywanych w trakcie czynności połykania). W trakcie każdego spotkania terapeutycznego, jak również samodzielnej pracy pacjenta w domu powinny znaleźć się ćwiczenia prozodii mowy z wykorzystaniem odpowiednio dobranego materiału językowego. Oto kilka propozycji takich ćwiczeń:• Czytanie lub mówienie z pamięci krótkich tekstów w celu ćwiczenia wyrazistego wymawiania samogłosek (ciekawe teksty do takich ćwiczeń zamieszczone są w książce A. Walencik-Topiłko „Głos jako narzędzie”).• Czytanie krótkich tekstów w celu ćwiczenia wyrazistego wymawiania spółgłosek (szczególnie uwzględnić należy te dźwięki, które w spontanicznych wypowiedziach pacjenta bywają zamieniane lub opuszczane lub ich wymowa jest zbyt słabo zaznaczona).• Odczytywanie inscenizacyjne krótkich dialogów.• Kontrolowanie rytmu wypowiedzi przez czytanie rymowanek, wyliczanek (pacjent może powtarzać te teksty w domu czytając je dziecku).• Czytanie zdań z zaznaczonymi przez terapeutę wyrazami, na których należy postawić akcent. (wiele ciekawych przykładów tego typu zdań można znaleźć w książce Toczyska B. „Głośno i wyraźnie”).Celem powyższych ćwiczeń jest: - kontrola rytmu i tempa mówienia - kontrola prawidłowej intonacji i akcentuPrzygotowując powyższy program terapii starano się pamiętać o postępującym charakterze choroby podstawowej pacjenta i możliwości pojawienia się w związku z tym zmian: w nastroju, wydolności wysiłkowej, możliwościach oddechowych i funkcjonowaniu narządów artykulacyjnych co może spowodować konieczność dokonania zmian w postępowaniu terapeutycznym. Bibliografia:1. Mirecka U., Standard postępowania logopedycznego przypadku dyzartrii, 2008, [w:] Logopedia 37, PTL, Lublin2. Lewandowski A. Tarkowski Z., Dyzartria wybrane problemy etiologii, diagnozy i terapii, 1989, Warszawa3. Walencik – Topiłko A., Głos jako narzędzie, 2012, Harmonia, Gdańsk4. Toczyska B., Głośno i wyraźnie, 2007, GWP, Gdańsk5. Mackiewicz B., Odwzorowywanie czynności pokarmowych w ruchach artykulacyjnych [w:] Logopedia 29, Lublin, 20096. Wiskirska – Woźnica B. i in. Rehabilitacja zaburzeń połykania [w:] Wprowadzenie do neurologopedii, red. A. Obrębowski, 2012, Termedia, PoznańPrzygotowała:LogopedaBeata Jacyniuk PROGRAM TERAPII LOGOPEDYCZNEJW ROKU SZKOLNYM 2013/2014Terapia logopedyczna obejmuje oddziaływania korekcyjne w zakresie zaburzonych czynności mowy. Zbiór przedstawionych poniżej celów wyznacza jednocześnie program programu terapii logopedycznej:• wyrobienie właściwych nawyków mownych jak: oddech, zamykanie ust, przełykanie śliny, • usprawnienie motoryki narządów artykulacyjnych oraz ich właściwa koordynacja, • tworzenie sytuacji sprzyjających spontanicznemu wypowiadaniu się, • zachęcanie dziecka do udziału w rozmowie kierowanej, tematycznej, • wzbogacanie słownictwa,• stymulowanie opóźnionego rozwoju mowy,• utrwalanie prawidłowej wymowy głosek,• skupianie uwagi i współpraca z osobą prawidłowego przebiegu terapii logopedycznej jest postawienie pełnej diagnozy logopedycznej, która obejmuje badanie mowy dziecka, obserwacje, wywiad, badanie uzupełniające(ocenę budowy i sprawności narządów mowy, funkcji oddechowych oraz ocenę rozwoju kompetencji fonologicznych). Kwalifikowanie dzieci do zajęć logopedycznych odbywa się po konsultacji z wychowawcą i zapoznaniu się z orzeczeniami psychologiczno –pedagogicznymi oraz wynikami badań diagnozy logopedycznej jest ustalenie:- nieprawidłowo realizowanych głosek oraz sposobu ich wymowy,- przyczyn wadliwej artykulacji,- wpływu wady na przebieg procesu porozumiewania się,- rodzaju wady i jej wpływu na funkcjonowanie diagnozy logopedycznej przebiega według określonego schematu i ulega modyfikacjom w zależności od rodzaju logopedyczna obejmuje działania zmierzające do usunięcia wszelkich zakłóceń procesu porozumiewania się i składa się z dwóch podstawowych etapów:1) wywołania prawidłowego wzorca artykulacyjnego danej głoski,2) utrwalenia tego wzorca w ciągu logopedyczna wymaga sformułowania zasad postępowania, jakimi powinien kierować się logopeda, aby zrealizować zamierzone terapii logopedycznej:1. Zasada wczesnego rozpoczynania jak najszybciej rozpocząć terapię logopedyczną, gdyż wczesnainterwencja skraca jej czas i zwiększa Zasada terapii powinien być opracowany dla konkretnego dziecka i podkątem jego Zasada wykorzystywania wszelkich możliwości procesie terapii należy angażować maksymalna liczbę zmysłów iwykorzystywać posiadane przez dziecko Zasada kompleksowego mowy towarzyszą często inne zaburzenia. Istnieje wówczaspotrzeba prowadzenia równolegle do terapii logopedycznej również terapiizaburzeń emocjonalnych, zaburzeń zachowania, terapii pedagogicznej,edukacji dla Zasada aktywnego i świadomego musi czuć potrzebę ćwiczeń i rozumieć konieczność udziału wzajęciach. Należy pobudzać jego zainteresowanie i motywację do Zasada współpracy z najbliższym maja prawo do informacji dotyczących zdiagnozowanych zaburzeń,programu, i sposobu terapii oraz przewidywanych Zasada sposobu prowadzenia zajęć. Bez rytmiczności i systematycznościćwiczeń obniża się poziom motywacji i mobilizacji dziecka do Zasada stopniowania rozpoczynamy od ćwiczeń najłatwiejszych dla dziecka i kolejnorealizujemy coraz trudniejsze, przechodząc od elementów znanych do mniejznanych i i metody stosowane w terapii logopedycznejPodstawową formą aktywności dzieci w wieku przedszkolnym jest zabawa. Poprzez zabawę, koncentruje się ono na doświadczaniu, przeżywaniu, odbiorze wrażeń, które pozwalają mu na poznawanie siebie, innych ludzi i świata. Dlatego też treści edukacji zdrowotnej w przedszkolu będą wprowadzane w zabawie i poprzez zabawę oraz w formie terapii logopedycznej rzadko stosuje się tylko jeden rodzaj metod. Wynika to z konieczności realizowania zasady kompleksowych oddziaływań. Wybór metod – stosowanych w terapii logopedycznej – zawsze uwarunkowany jest rodzajem zaburzenia. Sposób pracy terapeutycznej musi być dostosowany do wieku i możliwości metod ogólnych i szczegółowych wyróżnia się:I). Logopedyczne:a) ćwiczenia oddechowe – wyrabianie oddechu dla mowy, wydłużanie fazy wydechowej, ćwiczenia emisyjne, ćwiczenia ekonomicznego zużywania powietrza i umiejętności synchronizowania pauz oddechowych z treścią wypowiedzi. - wdech przez nos, wydech ustami,- unoszenie rąk w górę podczas wdechu, spokojne opuszczanie rąk przy wydechu,- wykonywanie wdechu i zdmuchiwanie świeczki (powoli, szybko) na wydechu,- wykonanie wdechu wymawiając „s” z jednakową głośnością,- wykonanie wdechu wymawiając „s” raz ciszej, raz głośniej,- wykonanie wdechu dmuchając na skrawek papieru (odchylenie papieru musi być cały czas jednakowe),- wydmuchiwanie baniek mydlanych przez słomkę,- zdmuchiwanie płomyka świecy przy zwiększanej stopniowo odległości,- dmuchanie na kłębuszki waty, papierowe kulki, piłeczki,- nadmuchiwanie balonów,- gra na organkach, trąbce, gwizdku. b) ćwiczenia narządów artykulacyjnych – usprawnianie właściwego funkcjonowania narządów mowy, wywoływanie głosek w izolacji, utrwalanie ich poprawnej realizacji w sylabach, wyrazach, zdaniach z nasileniem głoski ćwiczenia emisyjno – głosowe – wyrabianie właściwej tonacji, kierowanie głosu na maskę, ćwiczenia umiejętności modulowania siły głosu i prawidłowego brzmienia głosek w sylabach, wyrazach, zdaniach, naśladowanie głosów. - próby wymowy poszczególnych bądź niektórych samogłosek na różnej tonacji,- ćwiczenia na wyrazach dźwiękonaśladowczych ( muuu..., chał chał..., pi pi..., itp.),- stajemy swobodnie w niewielkim rozkroku, ręce luźno zwisają wzdłuż ciała, głowa lekko pochylona do przodu. Unosząc powoli głowę, bierzemy głęboki wdech a wypuszczamy gwałtownie parskając jak koń (powtarzamy kilka razy),- wyobraźcie sobie, że jesteśmy w lesie i chcemy przywołać koleżankę i kolegę, których nie widzimyd)Ćwiczenia właściwe z zakresu korekcji wad wymowy- wywołanie głoski w izolacji,- utrwalanie głoski korygowanej w sylabach otwartych i zamkniętych,- utrwalanie głoski korygowanej w strukturze logotomowej,- utrwalanie głoski korygowanej w wyrazach w nagłosie, śródgłosie i wygłosie,- utrwalanie głoski korygowanej w zdaniach,- automatyzacja poprawnej wymowy w mowie spontanicznej, opowiadanie ilustracji, historyjek obrazkowych, rozmowy kierowane,- ćwiczenia utrwalające z wykorzystaniem wspomagające terapię logopedyczną*ćwiczenia ortofoniczne,*ćwiczenia stymulujące rozwój słuchu fonematycznego – usprawnianie odbioru bodźców akustycznych, rozpoznawanie wrażeń słuchowych, ćwiczenia poczucia rytmu, rozróżnianie głosek dobrze i źle odtwarzanie w układzie przestrzennym wystukanego „ rytmu”. Dziecko otrzymuje do dyspozycji kilka klocków. Osoba prowadząca ćwiczenia wystukuje określony rytm zasłaniając rękę. Zadaniem dziecka jest ułożenie klocków odpowiednio do tego rytmu. Jeśli dziecko popełnia błąd, powtarzamy stukanie i naprowadzamy dziecko na poprawne wykonanie ćwiczenia,*ćwiczenia i zabawy z muzyką *ćwiczenia stymulujące ogólny rozwój dziecka*ćwiczenia rozwijające słownik czynny i bierny: - rozwijanie mowy poprzez nazywanie i wskazywanie przedmiotów i nazw na obrazkach, w otoczeniu,- opowiadanie historyjek obrazkowych,- opowiadanie ilustracji, - udzielanie odpowiedzi na pytania,- gry i zabawy ortofoniczne,*ćwiczenia w zakresie koordynacji wzrokowo – słuchowo – ruchowej - dobieranie par obrazków (identycznych) na materiale tematycznym (materiał tematyczny przedstawia przedmioty znane dziecku z otoczenia),- rozpoznawanie głosów zwierząt,- różnicowanie dźwięków instrumentów,Ewaluacja pracy logopedycznejNadrzędnym celem terapii logopedycznej jest wykrywanie i usuwanie zaburzeń mowy. Osiągnięcie tego celu świadczy o powodzeniu terapii. W logoterapii ważne jest również wdrażanie do wyrobienia nawyków poprawnej wymowy oraz rozwijanie twórczej aktywności oceny pracy logopedycznej jest osiągnięcie następujących efektów:- skorygowanie zaburzeń wymowy (dziecko potrafi prawidłowo wymawiaćzaburzone głoski w izolacji, wyrazach, zdaniach, mowie spontanicznej),- wzrost czynnego i biernego słownika dziecka (dziecko operuje corazbogatszym słownikiem),- prawidłowe stosowanie form gramatycznych i ortograficznych,- prawidłowy rozwój emocjonalno – społeczny (dziecko chętnie wypowiada się,uczestniczy w życiu grupy).Postępy terapeutyczne przebiegają w indywidualnym tempie dla każdego dzieckaZadaniem nauczyciela – logopedy jest właściwe i systematyczne diagnozowanie poziomu umiejętności dziecka, ocena jakości i tempa zmian, dostosowanie metod, zasad i środków terapii do potrzeb i możliwości przebiegu i postępów dziecka powinna być dokonywana systematycznie na podstawie obserwacji rozwoju mowy, a także zachowań w różnych pracy z dzieckiem konieczne jest indywidualne podejście i odpowiednia motywacja, wówczas zostaną osiągnięte zamierzone cele. Praca wymaga cierpliwości, wytrwałości i zaangażowania zarówno ze strony dziecka, logopedy , jak i domu rodzinnego. Efektywność ćwiczeń możliwa jest tylko poprzez wielokrotne jakość pracy terapeutycznej i profilaktycznej wpływa również współpraca z nauczycielami, co pozwoli przedłużyć oddziaływania terapeutyczne i dokonać dokładniejszej analizy postępów dziecka i jego funkcjonowania w w ocenie wyników pracy logopedycznej może być:ankieta dla rodziców, ankieta dla nauczycieli, karta badania mowy, kwestionariusz badania motoryki narządów artykulacyjnychOgólny schemat badania logopedycznego: wstępne- wywiad- obserwacja- orientacyjne badanie mowy2. Badania podstawowe- badanie rozumienia- badanie mówienia- badanie czytania i pisania3. Badania uzupełniające- badanie stanu i sprawności narządów mowy w obrębie jamy ustnej (budowajęzyka, podniebienia, stan uzębienia i zgryz), jamy gardłowej i nosowej- badanie stanu i funkcjonowania narządu słuchu:badanie słuchu fonematycznegoorientacyjne badanie słuchubadanie pamięci słuchowej4. Badania specjalistyczne (wg potrzeb)- laryngologiczne- ortodontyczne- psychologiczne- pedagogiczne- audiologiczne- neurologiczneBadania wstępne i podstawowe mają na celu wyodrębnienie problemu. Badania uzupełniające pozwalają na ustalenie przyczyny wady wymowy. Etapy pracy korekcyjnej to następujące po sobie w ściśle ustalonej kolejności etapy pracy korekcyjnej zmierzające do uzyskania prawidłowej artykulacji głoski oraz jej utrwalenia i procesu logopedycznego: I ETAP WSTĘPNY – wybór właściwej metody korekcji i ustalenie ogólnych zasad postępowania korekcyjnego, następujący po ustaleniu i zorientowaniu się w możliwościach dzieckaII ETAP PRZYGOTOWAWCZY – Ćwiczenia przygotowawcze (przygotowanie podbudowy anatomiczno – fizjologicznej) – zespół czynności przygotowujących dziecko z zaburzeniami artykulacyjnymi do etapu właściwej pracy korekcyjnej (wszystkie czynności poprzedzające wywołanie głoski).1. Ćwiczenia oddechowea) ćwiczenia mobilizujące aparat oddechowyb) ćwiczenia kształtujące oddychanie brzuszno – przeponowec) ćwiczenia łączące oddychanie z ruchemd) ćwiczenia oddechowo – fonacyjne2. Ćwiczenia fonacyjnea) ćwiczenia wstępne znoszące napięcie mięśni krtanib) ćwiczenia w wymawianiu samogłosekc) ćwiczenia w wymowie samogłosek i spółgłosek3. Ćwiczenia słuchowea) ćwiczenia słuchu fizycznego i muzycznegob) ćwiczenia słuchu fonemowegoc) ćwiczenia słuchu fonetycznego4. Ćwiczenia usprawniające narządy mowy / motoryki narządów mowya) ćwiczenia wargb) ćwiczenia językac) ćwiczenia podniebienia miękkiegod) ćwiczenia szczęki dolnejĆwiczenia prowadzone są w formie zabaw, nie tylko w przypadku korekty wad wymowy, ale także w ramach szeroko rozumianej profilaktyki logopedycznej).III ETAP – WŁAŚCIWA PRACA KOREKCYJNA – Ćwiczenia artykulacyjne1. Wywołanie żądanej głoski – opanowanie przez dziecko, przy pomocy środków technicznych i słuchu, umiejętności poprawnego artykułowania dźwięku (2 – 4 tygodnie)2. Utrwalanie i automatyzacja artykulacji głoski (utrwalanie oraz automatyzacja ruchów narządów mowy charakterystycznych dla nowo nauczonej głoski)a) etap utrwalania artykulacji głoski- utrwalanie artykulacji głoski w izolacji,- utrwalanie artykulacji głoski w sylabach,- utrwalanie artykulacji głoski w wyrazach,- utrwalanie artykulacji głoski w parach wyrazów,- utrwalanie artykulacji głoski w zdaniach,- utrwalanie artykulacji głoski w krótkich tekstach oraz różnorodnym materiale etap automatyzacji głoski (wypracowanie umiejętności autokontroli słuchowej i autokorekcji wymawianiowej)- samodzielne opowiadanie treści obrazka,- opowiadanie historyjek składających się z kilku obrazków powiązanych ze sobą treściowo,- zabawy (dialogi).BIBLIOGRAFIA:Cieszyńska J., Nauka czytania krok po kroku. WNAP, Kraków G.,Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola, Warszawa, 1998, WSiPJastrzębowska G., Podstawy teorii i i diagnozy logopedycznej, Opole 1998, Wyd. Uniwersytetu OpolskiegoStyczek I.,Logopedia, Warszawa 1978. PWNSprawka R., Terapia logopedyczna, Gdańsk, 2012, HarmoniaTrempała J., Napierała- Harwas B., Psychologia rozwoju człowieka, redakcja naukowa Warszawa, 2001, PWN Program postępowania terapeutycznego wobec dziecka upośledzonego w stopniu lekkim z trudnościami w opanowywaniu umiejętności czytania i pisania Metody i programy » Rewalidacja » Program postępowania terapeutycznego wobec dziecka upośledzonego w stopniu lekkim z trudnościami w opanowywaniu umiejętności czytania i pisania Pełna treść artykułu, wraz z dodatkowymi tabelami - do pobrania na dole strony I. Wprowadzenie - idea programu Opracowany program przeznaczony jest dla dziecka z klasy III, które uczęszczało na prowadzone przeze mnie zajęcia korekcyjno-kompensacyjne w roku szkolnym 2000/2001. Dziecko przejawia trudności w uczeniu się czytania i pisania. Niewielu naukowców poświęciło swoją uwagę specyfice trudności w uczeniu się czytania i pisania dzieci upośledzonych w stopniu lekkim. Jest to, jak wiemy umiejętność dostępna większości tych dzieci, opanowują ją jednak zazwyczaj później niż dzieci z normą intelektualną i pokonując dużo większe trudności, a poziom czytania i pisania jaki osiągają najczęściej nie jest tak wysoki jak ich rówieśników ze szkół masowych. Przeprowadzone przez G. Krasowicz - Kupis (1999) badania nad wpływem rozwoju metajęzykowego na poziom czytania dzieci w młodszym wieku szkolnym potwierdzają istotny związek poziomu umysłowego z nabywaniem umiejętności czytania. Autorka podsumowując przeprowadzone badania stwierdza: „Uzyskane rezultaty wskazują, że poziom rozwoju intelektualnego w każdym przypadku jest istotnym predyktorem czytania, niezależnie od etapu nauki oraz od aspektu ocenianej umiejętności”. Trudności w opanowywaniu umiejętności czytania ujawniają się w różnym czasie, z różną siłą i w różnym układzie współzależności. Każde z dzieci z upośledzeniem lekkim tworzy swoisty obraz tego zaburzenia, właściwy tylko dla siebie, co znacznie utrudnia proces diagnozy i terapii. Dzieli je wiele: Wiek metrykalny, Poziom umiejętności szkolnych, Poziom sprawności intelektualnej, Poziom dojrzałości szkolnej, Rodzaj niepowodzeń szkolnych, Charakter reakcji i zachowań. Poziom samooceny. Poziom motywacji. Już w 1976 r. J. Kostrzewski zauważył, że „dzieci upośledzone umysłowo w stopniu lekkim posiadają na ogół niższy poziom rozwoju funkcji percepcyjno - motorycznych w stosunku do tego, na który wskazuje ich globalnie opóźniony rozwój intelektualny”. Spostrzeżenie to potwierdziły badania przeprowadzone przez A. Maurer. Dowiodły one, że „wśród uczniów w młodszym wieku szkolnym upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim jest znaczna grupa dzieci, u których stwierdza się trudności w zakresie opanowania podstawowych umiejętności czytania i pisania, przy czym poziom tych umiejętności w żadnym razie nie wypływa z posiadanego ilorazu inteligencji. W kolejnej pracy [1984] A. Maurerowa stwierdziła zależność pomiędzy trudnościami w opanowaniu czytania i pisania a obniżonym poziomem funkcji percepcyjno - motorycznych”. Trudności dzieci upośledzonych w nauce czytania i pisania mają ten sam charakter, co trudności dzieci dyslektycznych, jednak deficyt poznawczy pogłębia je i utrudnia pokonywanie przeszkód. Możliwości intelektualne Łukasza (upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim) pozwalają wysunąć tezę, że umiejętność czytania i poprawnego pisania jest umiejętnością mu dostępną. Przeprowadzone badania pedagogiczne, obserwacja ucznia oraz zalecenia poradni psychologiczno - pedagogicznej zawarte w orzeczeniu wskazują na znaczące opóźnienia i zaburzenia rozwoju funkcji percepcyjno - motorycznych w stosunku do posiadanych możliwości intelektualnych. Opóźnienia ta dotyczą przede wszystkim percepcji słuchowej w zakresie analizy głoskowej oraz zaburzeń słuchu fonemowego. Opisane zaburzenie wymaga specjalistycznej opieki, intensywnych i długotrwałych ćwiczeń, odrębnych metod nauczania oraz (a może przede wszystkim) zrozumienia, tolerancji i pełnej aprobaty ze strony szkoły, rodziny i całego środowiska. Odpowiednio zorganizowana terapia, zastosowanie trafnych metod i form pracy dostosowanych do rodzaju zaburzenia daje dziecku szanse na wykonywanie czynności dotychczas dla niego nieosiągalnych. W związku ze zróżnicowanymi potrzebami, tworzę dla każdego ucznia program indywidualny. Współczesna pedagogika korekcyjno-kompensacyjna zakłada wielotorowość procesu terapii. Oznacza to, że w pracy z dzieckiem z trudnościami realizuje się równocześnie cele z toru psychodydaktycznego, psychokorekcyjnego, psychotera-peutycznego i ogólnostymulującego. Aspekt psychokorekcyjny - obejmuje działania, których celem jest osiągnięcie sprawności funkcji i procesów psychicznych, zaangażowanych w proces uczenia się. Usprawnianie funkcji zaburzonych odbywa się na materiale nieliterowym, Aspekt psychodydaktyczny - dotyczy kształtowania umiejętności szkolnych, a przede wszystkim czytania, pisania, liczenia. Aspekt psychoterapeutyczny - wiąże się z kształtowaniem postawy świadomego uczestnictwa dziecka w procesie przezwyciężania trudności w uczeniu się. Aspekt ogólnostymulujący - dotyczy wspierania rozwoju funkcji i procesów psychicznych niezaburzonych, aby mogły stanowić płaszczyznę kompensacji zaburzeń. W programie opisałam cele postępowania terapeutycznego, wyznaczone dla Łukasza w toku postępowania diagnostycznego. W dalszej części znajduje się treść programu, łącząca materiał nauczania z celami. W kolejnym rozdziale opisałam procedury osiągania. Ostatnia część poświęcona jest ewaluacji programu. II Cele programu Proces terapii jest procesem długoterminowym, dlatego też cele programów terapeutycznych formułuje się w sposób ogólny. Cele programu są efektem diagnozy wstępnej i wyznaczają kierunek postępowania terapeutycznego. Poniżej prezentuję cele terapeutyczne do pracy z uczniem. Aspekt terapii Cele terapeutyczne psychokorekcyjny Usprawnienie percepcji słuchowej w zakresie słuchu fonematycznego, fonemowego, pamięci słuchowej, Rozwijanie mowy i bogacenie słownictwa, Korygowanie wymowy wyrazów z grupą spółgłoskową zawierającą głoski z szeregu szumiącego, Usprawnianie percepcji wzrokowej w zakresie funkcji, związanych z orientacją przestrzenną, psychodydaktyczny Doskonalenie techniki czytania i pisania według etapów metody sylabowej, Doskonalenie płynnego, wyrazistego czytania Usprawnianie poprawnego zapisu sylab, wyrazów i zdań. Eliminowanie specyficznych błędów w czytaniu i pisaniu. psychoterapeutyczny Kształtowanie postawy świadomego uczestnictwa w procesie przezwyciężania trudności w uczeniu się, Skłanianie ku adekwatnej ocenie swoich możliwości w różnych dziedzinach, wskazywanie mocnych stron jako płaszczyzny osiągania sukcesu, Wdrażanie zaleceń do pracy z dzieckiem zahamowanym ogólnostymulujący Stymulowanie dalszego rozwoju percepcji wzrokowej jako płaszczyzny kompensacji zaburzonych funkcji słuchowych, Rozwijanie myślenia przyczynowo-skutkowego. III Treść programu Treść programu została opracowana w czterech płaszczyznach postępowania terapeutycznego: Postępowanie psychokorekcyjne, Postępowanie psychodydaktyczne, Postępowanie psychoterapeutyczne, Postępowanie ogólnostymulujące. W ramach wymienionych aspektów terapeutycznych powiązano cele, opisane w poprzednim rozdziale z ćwiczeniami, służącymi ich realizacji. IV Procedury osiągania celów Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne prowadzone są dwa razy w tygodniu po 45 minut. Odbywają się w gabinecie terapeutycznym, znajdującym się na terenie szkoły. Uczeń realizuje także tygodniową pracę domową pod kierunkiem rodziców, obejmującą głównie trening czytania i pisania, często w formie zabawowej. Rodzice otrzymują instruktaż podczas konsultacji indywidualnych w ramach poradnictwa. Uczestniczyć mogą także w zajęciach korekcyjno-kompensacyjnych. Proces terapii jest dwuetapowy. Dzieli się go na okres wstępny i właściwy. Okres wstępny obejmuje: Obserwację ucznia na tle pracy dydaktyczno-wychowawczej w klasie, Diagnozę wstępną trudności w uczeniu się czytania i pisania, Działania, służące określeniu wydolności środowiska rodzinnego w wspieraniu procesu terapii (analiza rysunku rodziny, wywiad środowiskowy), Zajęcia terapeutyczne typu zabawowego, najczęściej na materiale nieliterowym, Zajęcia relaksacyjno-odprężające, uwalniające z napięć. Okres właściwy obejmuje ćwiczenia z torów psychoterapeutycznego, psychodydaktycznego, psychoterapeutycznego, ogólnostymulującego, zaprezentowane w poprzednim rozdziale. W trakcie jednostki zajęciowej realizowane są ćwiczenia ze wszystkich torów z uwzględnieniem zaleceń, zawartych w płaszczyźnie psychoterapeutycznej. Struktura zajęć jest czteroczęściowa: Organizacja, mobilizacja i wdrażanie dzieci do zajęć, Intensywna, efektywna praca korekcyjno-kompensacyjna, Relaks, odprężenie, uwolnienie z napięć, Podsumowanie i sprawdzenie poziomu efektów terapii. Poniżej zamieszczam przykładowy plan metodyczny jednostki terapeutycznej, przeprowadzonej z uczniem objętym opisywanym programem. V. Ewaluacja programu Podstawą oceny efektów oddziaływań terapeutycznych, wyznaczonych przez program jest zestawienie wyników diagnozy wstępnej z wynikami diagnozy końcowej. W międzyczasie prowadzi się niekiedy diagnozę okresową, która potwierdza trafność doboru metod, technik, systemów ćwiczeń, względnie umożliwia dokonanie modyfikacji w obrębie programu. Ocenie podlegają przede wszystkim umiejętności kluczowe: czytanie, pisanie i mówienie. Kryteria oceny powyższych umiejętności przedstawia poniższa tabela: Umiejętność Aspekt umiejętności Kryteria/wskaźniki czytanie technika Brak identyfikacji - litera-głoska-fonem, Głoskowanie bez syntezy, Głoskowanie z syntezą, Czytanie sylabowe, Technika mieszana z przewagą..., Globalne wyrazowe, Globalne frazowe. Tempo czytania Wskaźnik tempa czytania - stosunek wyrazów czytanych poprawnie do czasu czytania. Normy (średnie wyniki dla grup wiekowych): 7-latki - 13,59 8-latki - 33,65 9-latki - 58,12 Poprawność Stopień poprawności - stosunek liczby wyrazów przeczytanych poprawnie do wyrazów przeczytanych: 7-latki - 0,91 8-latki - 0,92 9-latki - 0,95 Rozumienie czytanego tekstu Poziomy rozumienia tekstu Niezrozumienie tekstu, Brak logicznego wątku, ew. zmyślenia, Zapamiętane tylko szczegóły, Zapamiętane niektóre istotne elementy treści, Zapamiętany istotny sens wraz ze szczegółami. Etap nauki czytania Odnoszę do etapu metody sylabowej w opracowaniu pisanie poprawność Stopień poprawności - stosunek liczby wyrazów napisanych poprawnie do ogólnej liczby napisanych wyrazów. Specyficzne błędy Według katalogu specyficznych błędów. Poziom graficzny Kryteria poprawności graficznej: Struktura liter, Jakość połączeń, Jednolitość pochylenia mówienie Aspekt fonetyczny Zasób dźwięków i sposób realizacji poszczególnych głosek Aspekt leksykalny Zasób słownictwa czynnego. Sprawność językowa Sytuacyjna - umiejętność dostosowania wypowiedzi do sytuacji komunikacyjnej, Społeczna - umiejętność dostosowania wypowiedzi do poziomu i wieku rozmówcy, Pragmatyczna - umiejętność osiągania celu założonego przez nadawcę wypowiedzi. Poziom narracji Poziomy narracji: Wypowiada się pojedynczymi słowami, Wypowiada się prostymi zdaniami, nie wiążąc ich związkiem przyczynowo-skutkowym, Stosuje zdania złożone. Uwzględnia związki przyczynowo-skutkowe, Poszerza pole narracji. Dokonuje analizy tematu, formułuje wnioski, morały. Uwagi o realizacji programu Omawiany program został opracowany w we wrześniu 2000 roku. Praca korekcyjno-kompensacyjna z Łukaszem prowadzona była od początku września 2000 roku. Pierwszy miesiąc zajęć przeznaczony był na diagnozę trudności w uczeniu się. Podczas tego miesiąca: Obserwowałam ucznia podczas zajęć korekcyjno-kompensacyjnych i zintegrowanych, Oceniłam poziom czytania i pisania w oparciu o sprawdziany umiejętności oraz analizę wytworów, Dokonałam oceny sprawności wybranych funkcji systemu percepcyjno-motorycznego, Dokonałam analizy dokumentów: opinii Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej oraz ocen opisowych, Nawiązałam współpracę z rodzicami i dokonałam wstępnej oceny wydolności środowiska rodzinnego we wspieraniu procesu terapii. W wyniku postępowania diagnostycznego wyznaczyłam cele terapeutyczne dla ucznia, ustaliłam stopień zaburzeń systemu percepcyjno - motorycznego oraz potrzeby indywidualne. Dobrałam zestawy ćwiczeń, służące realizacji celów. Określiłam warunki organizacyjne, dotyczące realizacji treści programowych oraz zaplanowałam sposoby oceny ich efektywności. Ocena efektów programu Działania terapeutyczne, przewidziane programem, wdrażane były od września 2000 do czerwca 2001. W czerwcu 2001 przeprowadziłam diagnozę końcową, podsumowującą efekty terapii. W międzyczasie (w styczniu 2001) diagnoza okresowa potwierdziła w znacznej mierze trafność doboru treści programowych. Analizę przyrostu umiejętności czytania prezentuje tabela. Aspekt czytania IX 2000 VI 2001 technika Głoskowanie bez syntezy Sylabowa tempo 0 7,63 poprawność 0 0,86 etap metody sylabowej Sylaba otwarta Wyrazy wielosylabowe - różny typ sylab Wskaźnik tempa czytania - stosunek wyrazów czytanych poprawnie do czasu czytania. Normy (średnie wyniki dla grup wiekowych): 7-latki - 13,59 8-latki - 33,65 9-latki - 58,12 Stopień poprawności - stosunek liczby wyrazów przeczytanych poprawnie do wyrazów przeczytanych: 7-latki - 0,91 8-latki - 0,92 9-latki - 0,95 Analiza wyników, zamieszczonych w tabelce, wskazuje na wzrost umiejętności czytania. Poprawa dotyczy wszystkich aspektów czytania: techniki, tempa, poprawności. Łukasz rozpoczynając program, nie potrafił w ogóle czytać. Obecnie czyta, choć poziom tej umiejętności jest obniżony w stosunku do etapu edukacyjnego, znacznie jednak wyższy od początkowych umiejętności ucznia. W dalszym ciągu ujawniają się błędy w czytaniu, choć ich liczba jest znacznie mniejsza. Podobnie korzystnym przemianom podlega umiejętność pisania, co ilustruje poniższa tabela. Poprawność Poziom graficzny IX 2000 VI 2001 IX 2000 VI 2001 0,15 0,6 Zachowuje właściwy kształt liter, jednolite pochylenie, błędne połączenia Zachowuje właściwy kształt liter, jednolite pochylenie, prawidłowe połączenia Zarówno poprawność pisania, jak i poziom graficzny, wykazują poprawę w porównaniu ze stanem początkowym. Frekwencja błędów, wynikających z zaburzeń percepcji wzrokowej i słuchowej, jest nadal duża, lecz w porównaniu ze stanem z września 2000 roku uległa zmniejszeniu. Trzecia z umiejętności kluczowych - wypowiadanie się także uległa korzystnym przemianom. Poszerzeniu uległ zasób słownictwa, wzrósł poziom narracji. Podsumowanie Pozytywne zmiany, obserwowane u uczestniczącego w programie ucznia, świadczą o trafności działań terapeutycznych, określonych przez analizowany program. W następnym roku szkolnym kontynuowałam działania terapeutyczne, określone w analizowanym programie. Rozszerzeniu uległa płaszczyzna psychodydaktyczna, gdyż przystosowałam ją do przyrostu umiejętności ucznia. Autor: Alina Szukała - Zespół Szkół nr 31 w Bydgoszczy Dorota Kubiak - Szkoła Podstawowa nr 14 w Bydgoszczy Ściągnij pełną treść artykułu, wraz z dodatkowymi tabelami: (33,7 KB)

program terapii logopedycznej dziecka z rozszczepem podniebienia